۱۶ آذر به عنوان “روز دانشجو” در ایران، یادآور حماسه دانشجویی دانشگاه تهران در سال ۱۳۳۲ است. در این روز، دانشجوان با اعتراض به حکومت استبدادی شاهنشاهی پهلوی، جنبشی جدی برای حقوق مدنی و سیاسی را آغاز کردند. این تحرک نقش مهمی در شکل‌گیری جریانات سیاسی و اجتماعی ایران ایفا کرد.
در این روز، دانشجوان با خواسته‌هایی از جمله اصلاحات دموکراتیک، آزادی‌های شخصی و اعتبار بهتر برای دانشگاه‌ها، اولین مخالفت‌های آشکار با حاکمیت استبدادی و نظامی گری شاه را رقم زدند.
۱۶ آذر به عنوان نماد ایستادگی دانشجویان در مقابل سلطنت و تجلیل از حقوق انسان شناخته می‌شود.
دانشجوان ایران پس از انقلاب بر علیه نظام شاهنشاهی پهلوی نیز، نقش بسزایی در تحولات اجتماعی و سیاسی دارند. با مخالفت و اعتراضات، موازنه قدرت را در جهت حقوق انسان و آزادی‌های مدنی تحول داده‌اند. در دوران پس از انقلاب، با اعتراض به محدودیت‌ها و نقض حقوق مدنی، دانشجوان به عنوان نیروهای فعال در جامعه، نقش مهمی در ایجاد تغییرات اجتماعی ایفا کرده‌اند.
آن‌ها از فضای دانشگاهی به عنوان محلی برای بیان اندیشه و انتقاد از سیاست‌ها استفاده کرده و در فضای عمومی به دنبال ترویج ارزش‌های دموکراتیک و آزادی اظهارنظر بوده‌اند. به عنوان نماد ایستادگی در مقابل دیکتاتوریت، دانشجوان ایران تلاش کرده‌اند تا جامعه را به سوی ساختار آزاد و عدالت‌محور هدایت کنند.
از این روی ١٦ آذر، روز دانشجو در ایران به عنوان نمادی از اعتراض، ایستادگی و تلاش برای حقوق انسان تجلیل می‌شود و دانشجوان و دانشگاه به عنوان مهمترین نهاد تحصیلی و فکری کشور، نقش فعّالی در تحولات جامعه را عهده‌دار می‌باشند.
