https://youtube.com/shorts/4GJeAQuHubo
زمین ساخت صفحهای یا تکتونیک صفحهای (به انگلیسی: Plate tectonics) به بررسی و مطالعهٔ حرکات وسیع مقیاس در سنگ کُرهٔ (به انگلیسی: لیتوسفر) کُرهٔ زمین میپردازد.
این نظریه بر اساس نظریهٔ رانش قارهای در نخستین دهههای قرن بیستم مطرح شد و پس از اثبات مفهوم گسترش بستر دریا در سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ م توسط بسیاری از زمین شناسان پذیرفته شد.
بر اساس این نظریه، سنگکُره (پوستهٔ کُرهٔ زمین) (به انگلیسی: لیتوسفر) زمین از صفحاتی (به انگلیسی: صفحات تکتونیکی) تشکیل میشود که در کل شامل ۷ یا ۸ صفحهٔ اصلی، که در مواردی خود از تعدادی صفحات کوچک تشکیل میشوند، ساخته شده است.
این صفحات به صورت مداوم در حال حرکت هستند و بر اثر برخورد این صفحات پدیدههایی همچون زلزله، گسل،شکستگی ها، تشکیل کوهها، تشکیل درازگودال ها، چین خوردگی و دیگر پدیدهها حاصل میشوند. میزان حرکت این صفحات از کمترین حد ۰ میلیمتر در سال تا بیشترین حد ۱۰۰ میلیمتر در سال، بسته به نوع، جایگاه و شرایط آنها تخمین زده میشود.
صفحات شکلدهندهٔ پوستهٔ زمین به طور کل از دو نوع سنگ کرههای اقیانوسی و سنگ کرههای قارهای کلفتتر تشکیل میشوند که هر نوع پوستههای خاص خود را دارند.
صفحات پوستهٔ زمین (به انگلیسی: تکتونیک) به این دلیل قابلیت حرکتی دارند که سنگکُرههای پوشانندهٔ سطح زمین دارای جِرم حجمی و نیروی بیشتری در مقایسه با لایههای زیرینِ خود به نام سست کُره هستند.
از این دانش برای مطالعهٔ نحوهٔ رخداد زلزله، زمینشناسی مهندسی و مطالعهٔ مخازن نفت و گاز استفاده میشود.
مفهوم زمین ساخت همچنین برای گفتگو دربارهٔ حرکت آهستهٔ صفحهها به کار میرود، که در آن مورد به آن بیشتر زمین ساخت صفحهای یا رانش قارهای گفته میشود.
زمین ساخت همچنین به مباحث زلزله، صفحات قارهای و پدیدههایی از این دست میپردازد.
منبع: sciencesetfree